Devletimizde TS EN ISO 9000 şeklinde isimlendirilen ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi standartları, zamanla bir hayli farklı dile çevrilip, farklı adlarla anılmıştır.
1970'li senelerde kalite olgusuyla ilişkin birçok tarif ve anımsama olduğu ifade edilmektedir. Bu devir kalite olgusunun manasının ve içeriğinin devletten devlete, piyasadan piyasaya çeşitli farklılıklar gösterdiği bir devirdir. 1979 senesinde bu vaziyet ISO'nun da başlıca gündemlerinden biri olmuş, kalite idaresi ve güvencesi hususunda bir standardizasyon belirlenmesi gereksinimini doğurmuştur. Aynı sene ISO, 176 numaralı teknik alt kurulu kalite idare sistemleriyle alakalı genel standartları saptaması hususunda görevlendirmiştir. Bu alt kurul, İngiltere'nin BS 5750 numaralı kalite idare standardını esas alarak, günümüzde ISO 9000 serisi olarak bilinen kalite idare sisteminin ilk sürümünü, 1987 yılında ortaya çıkartmıştır. Devletimizde TS EN ISO 9000 şeklinde isimlendirilen ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi standartları, zamanla bir hayli farklı dile çevrilip, farklı adlarla anılmıştır.
ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi serisi 1994 ve 2000 senelerinde oldukça geniş içerikli olarak güncelleştirilmiş ve her geçen gün farklılaşan iş dünyasının gereksinimlerini giderme potansiyeline sahip olmuştur. Günümüzde kullanılan ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi serisiyle alakalı dikkate alınması gereken husus, kalite standardı olgusunun yanlış anlamalara yol açabileceğidir. Örnek verecek olursak, ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi ürünün kalitesiyle alakalı bir standart belirlememiştir. Bunun yerine kalitenin yerine getirilmesi için olması gereken zorunlulukları saptamakta ve bu yolla idarenin kalite gelişim sürecine katılmasını sağlamıştır. ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi çerçevesinde üzerinde durulması gereken asıl konu, denetleme veya düzenleme değil önlemedir. Önleme çalışmaları sadece imalat süreciyle alakalı değil bunun yanında ürünün dizaynı, sonunda müşteriye iletilmesi ve satış işlemi sonrasında gösterilen hizmetleri de kapsayan oldukça geniş içerikli çalışmaların tamamıdır.
ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi serisi esas olarak dört çeşitli standarttan oluşmaktadır. Bunlar;
• ISO 9000:2005 - Kalite Yönetim Sistemi - Temel Kavramlar,
• ISO 9001:2008 - Kalite Yönetim Sistemi - Gereklilikler,
• ISO 9004:2009 - Kalite Yönetim Sistemi - Performans Gelişimiyle Alakalı Rehber
• ISO 19011:2011 - Kalite ve Çevre Yönetim Sistemleri - Teknik Kılavuzu olarak
sıralanmaktadır.
Hem lokal hem de global bazda çalışmalarını sürdüren birçok teşkilat kendisiyle iş yapan başka teşkilatların ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi sertifikasının olmasını bir ön şart olarak istemektedirler. Bu sayede teşkilatlar arasında lisan, kültür ve teknolojik farklılıklar olsa da, beraber faaliyet gösterilen teşkilatın belirli bir kalite düzeyinde çalıştığı kolayca belirlenmektedir.
ISO 9001:2008, ISO 9000 serisi içerisindeki sertifikalandırma niteliğine sahip tek standarttır. Sertifikasyon prosedürü akreditasyon edilmiş ve görevlendirilmiş bir kurum tarafınca gerçekleştirilmektedir. ISO 9000:2008, öncelikle kalite yönetim sisteminin iyileştirilmesi bakımından bir karşılaştırma mekanizması olarak görülmektedir. ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi sertifikasyonu için teşkilatların dahili ve harici birçok zorunlulukları yerine getirmesi gerekmektedir. Kalite idaresi, ISO'ya göre idarenin kalite siyasetini, amaçlarını, mesuliyetlerini ve faaliyetini ne kadar etkin bir biçimde gerçekleştirilebildiğinin belirlenmesidir. Bu sistemin içe dönük zorunluluklarıyla alakalı bir vaziyettir. ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi sertifikasyonu almak için başvuru yapan bir teşkilat, bahsedilen bu zorunlulukları yerine getirmek durumundadır. Tüketicinin tatmin olup olmaması ise dışsal bir zorunluluktur. Bu sebeple firma öncelikle tüketici istek ve gereksinimlerini saptayarak yola çıkmalı ve tüketicinin tatmin olup olmadığını devamlı ölçmelidir. Yapılan bu ölçümlerin neticelerine göre gereken düzenlemeler yapılmalıdır. Bu vaziyet ISO 900:2008 sertifikasyonunun devamlı iyileştirme (devamlı geliştirme) zihniyetini yansıtmaktadır.
ISO sertifikasyonunun getirdiği yararlar, kalite seviyesinin geliştirilmesiyle sağlanan yararlarla oldukça alakalıdır. ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi sertifikasyonu ile teşkilatlar aşağıda yazan yararları elde ederler:
• Tüketici bağlılık seviyesinde artış görülebilir.
• Piyasadaki payları arttırabilir.
• Hisse senedi değerlerinde artış görülebilir.
• Satış sonrasında sunulan hizmetin ekonomik maliyetinde azalma görülebilir.
• Satış fiyatlarında artış yapılabilir.
• Ekonomik maliyette ve verimlilikte düşüş sağlanabilir.
